W październiku osiem klas trzecich uczestniczyło w spotkaniu z pracownikiem Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. Lekcja edukacyjna pt. „Nasze nietoperze" dotyczyła sposobów aktywnej ochrony dziko występujących nietoperzy.
Organizator spotkania Barbara Marchewka
Słów kilka o nietoperzach
Nietoperze, rękoskrzydłe (Chiroptera) – rząd ssaków łożyskowych, obejmujący ok. 1100 gatunków, do którego zalicza się 17 rodzin.
Są to jedyne zdolne do aktywnego lotu ssaki, w przeważającej większości prowadzące nocny tryb życia. Specyficzną postawę w spoczynku – zwisanie głową w dół – nietoperze zawdzięczają specjalnej budowie tylnych kończyn.
Skrzydła Nietoperze cechują się skrzydłami umożliwiającymi im samodzielne latanie. Skrzydła powstały z wydłużonych palców przedniej kończyny, przedramienia, ramienia oraz błony lotnej. Tylko kciuk zakończony pazurem nie uległ wydłużeniu i nie wchodzi w skład skrzydeł. Błona ciała ciągnie się po boku ciała, aż do tylnych kończyn. Czasami znajduje się również między nogami. Skrzydła nietoperzy są większe niż u ptaków. Nietoperze często łapią owady najpierw końcem skrzydła, a potem za jego pomocą podają je sobie do pyszczka.
Uszy Typowe nietoperze posiadają wydatne uszy, ponieważ słuch jest ich podstawowym zmysłem przy orientacji w przestrzeni i zdobywaniu pokarmu (echolokacja).
Oczy Większość nietoperzy ma bardzo małe oczy, albowiem organy te u gatunków posługujących się echolokacją ulegają uwstecznieniu. Doskonałe oczy mają tylko nietoperze nie mające dobrze rozwiniętej zdolności echolokacji, na przykład rudawkowate.
Echolokacja Większość nietoperzy żyje w świecie dźwięku – stwierdzono to dopiero w 1941 roku. Później echolokację wykryto również u innych ssaków, ptaków i ryb. Echolokacja nietoperzy polega na wysyłaniu przez nie ultradźwięków, które odbite od przeszkód czy zdobyczy wracają jako echo do ucha, informując o świecie zewnętrznym.
Hibernacja Opisywane ssaki są wybitnie ciepłolubne – termofilne. Dużą rolę odgrywa termoregulacja socjalna, ponieważ większość gatunków prowadzi życie w koloniach. Śpiąc przylegają do siebie ciałami, co zmniejsza straty ciepła. Inne sposoby utrzymania wysokiej temperatury tanim kosztem to: wyszukiwanie nagrzanych słońcem strychów, obsiadanie ciepłych kominów.
Nietoperze obniżają temperaturę ciała szybciej niż inne ssaki podobnej wielkości i również szybciej potrafią ją z powrotem podnieść.
Zima jest krytycznym okresem w życiu nietoperzy, gdyż owady będące ich pożywieniem są przez tych kilka miesięcy nieaktywne. By przetrwać do wiosny mimo braku pokarmu, nietoperze zapadają w stan hibernacji. Dzięki obniżeniu temperatury ciała o ponad 30 °C i znacznemu spowolnieniu czynności życiowych, mogą przeżyć, korzystając jedynie z podskórnych zapasów tłuszczu. Aby je zgromadzić, już od wczesnej jesieni bardzo intensywnie żerują. Zimowymi schronieniami nietoperzy są najczęściej różnego rodzaju podziemia, jak : jaskinie, sztolnie, piwnice, schrony, forty, a nawet studnie czy szczeliny w budynkach. Niektóre gatunki hibernują w dziuplach, a kilka migruje w celu znalezienia dogodnych zimowisk w cieplejsze rejony Europy, pokonując dystanse przekraczające niekiedy 2000 km.
Wszystkie nietoperze dziko występujące w Polsce podlegają ścisłej ochronie gatunkowej.
Wiersz dla dzieci – Nietoperze
Śpi nietoperz w dzień, nie w nocy.
Nietoperza sen jest mocny.
Śpi w podziemiach, lochach mrocznych,
Gdzie w dzień ciemno, tak jak w nocy...
Któż powiesił je za nogi?
Wiszą sobie teraz błogo.
Tak spędzają dzionek cały
W pieczarze, lub u powały,
Gdy się zbudzą, w nocnej ciszy
Lecą szukać polnych myszy,
A każdy z nich świetnie słyszy,
Gdzie najwięcej chciwych myszek
na chleb żytni zęby szczerzy -
Jak rakiety – nietoperze!..
Oleg Łojko
