Według Paula E. Dennisona „ruch jest drzwiami” do uczenia się. Pobudza i aktywizuje wiele naszych możliwości umysłowych.  Integruje i zapisuje w naszym umyśle nową informację i doświadczenie. Jest konieczny dla wszystkich działań, poprzez które wyrażamy i określamy nasze uczenie się, nasze rozumienie i nas samych. Gimnastyka mózgu wspomaga proces uczenia się. Proste, integrujące ruchy, które skupiają się na poszczególnych aspektach aktywacji sensorycznej, wspomagają integrację funkcji przez środkową linię ciała i włączają pewne funkcjonowanie umysłu i ciała.

         P. Dennison przedstawił trzy zestawy ćwiczeń, przed którymi pijemy wodę niegazowaną.

·         I zestaw ćwiczeń na przekraczanie linii środka – wymiar laterności[1], do których można zaliczyć: ruchy naprzemienne, leniwe ósemki, symetryczne bazgranie, alfabetyczne ósemki, rowerek, słoń, oddychanie brzuszkiem, kołyska, kobra.

·         II zestaw ćwiczeń to ćwiczenia energetyzujące i pogłębiające – wymiar stabilności[2]. Zaliczamy do nich:

              punkty na myślenie, uziemienia, równoważne, pozytywne, przestrzeni, pozycja Dennisona, kapturek myśliciela.

·         III zestaw to ćwiczenia wydłużające – wymiar koncentracji[3]. Do tych ćwiczeń zaliczamy: sowa, aktywna ręka, zginanie stopy, pompowanie piętą, sięganie po piłkę, wypady.

Poniżej opisano niektóre ćwiczenia z każdego zestawu.

[1] Lateralizacja – zdolność do przekraczania linii środka, pracy w polu środkowym i przebiegu procesu linijnego, symbolicznego, literowego kodu, od lewej do prawej lub od prawej do lewej, co stanowi podstawę powodzenia w procesie nauczania szkolnego. Niemożność przekraczania linii środka utrudnia proces uczenia, jest też przyczyną zaburzeń takich jak dysleksja.

[2] Stabilność – zdolność przekraczania linii oddzielającej części mózgu odpowiedzialnej za nasze emocje i abstrakcyjne myślenie. Bowiem pełne opanowanie materiału związane jest z jego zrozumieniem. Niezdolność do gromadzenia, łączenia w logiczną całość, wcześniej ukazanych wniosków jest skutkiem irracjonalnego strachu, uchylania się od odpowiedzi, braku umiejętności wyrażania emocji. Ćwiczenia relaksujące przygotowują ucznia do „ sprzedawania swojej wiedzy” bez towarzyszących do tej pory negatywnych, blokujących emocji.

[3] Koncentracja – umiejętność wzajemnej współpracy (przekraczania linii środka) pomiędzy płatami: czołowym i potylicznym. Niekontrolowane odruchy są często skutkiem obawy przed podjęciem ryzyka koniecznego do wyrażania swoich myśli do wzięcia udziału w sposób aktywny w procesie uczenia. Dzieci nie potrafią skoncentrować swojej uwagi, odbierane jako „nieuważne”, niezdolne do „pojmowania”, „opóźnione”,  lub też „nadpobudliwe”.

I zestaw – ćwiczenia na przekraczanie linii środka.

Ruchy naprzemienne – to podstawowe, a zarazem najważniejsze ćwiczenie gimnastyki mózgu. Składa się na nie naprzemienne chodzenie w miejscu, polegające na dotykaniu prawym kolanem do lewego łokcia i prawym łokciem do lewego kolana. Dzięki tym ruchom zostają pobudzone duże powierzchnie obu półkul mózgowych, a w ciele modzelowatym tworzy się wiele nowych połączeń nerwowych, co ułatwia komunikację między obiema półkulami i parzystymi organami, jak oczy, uszy, ręce, nogi oraz bardzo poprawia mechanizm myślenia przyczynowo-skutkowego. W celu zwiększenia efektywności tego ćwiczenia należy wykonywać je wolno i dokładnie, unikając rwanych  i gwałtownych ruchów.

Leniwe ósemki – polega na kreśleniu w powietrzu (lub na papierze, wtedy jednak potrzebny jest bardzo duży arkusz papieru) każdą ręką na przemian tzw. leniwych ósemek. Najpierw wykonujemy ćwiczenie jedna ręką, potem drugą, a następnie obiema złożonymi do siebie dłońmi z pionowo w górę ustawionymi kciukami, za którym podczas wykonywania ćwiczenia należy wodzić wzrokiem. Przy okazji bowiem ćwiczymy i doskonalimy ruch gałki ocznej, a także koordynację ręka-oko. Zaleca się wykonywanie leniwych ósemek przez 3 – razy dziennie. Ćwiczenie to ma bardzo duży wpływ na poprawianie sprawności pisania.

II zestaw – ćwiczenia energetyzujące i pogłębiające.

Punkty na myślenie

Ćwiczenie to wykonuje się poprzez położenie lewej ręki na pępku, podczas gdy prawa ręka masuje punkty pomiędzy żebrami, tuż pod obojczykiem. Ucisk powodowany prawą ręką powinien być dość silny, może spowodować przenikliwy, kłujący ból. Ból świadczy o tym, że organizm potrzebuje tego ćwiczenia, że ono „działa”. Ręce należy zmienić. Ćwiczenie to – dzięki uciskowi spowodowanemu przez prawą rękę – stymuluje przepływ krwi przez tętnicę szyjną do mózgu i poprawia jego ukrwienie. Za pomocą tej tętnicy odbywa się bowiem transport świeżo natlenionej krwi do głowy. Ponadto – dzięki położeniu lewej ręki na pępku – uaktywnia się twór siatkowy, który pobudza układ przedsionkowy, to natomiast wyczula mózg na informacje docierające z zewnątrz.

Pozycja Dennisona – obok ruchów naprzemiennych, to bardzo ważne ćwiczenie, jedno z najważniejszych w kanonie gimnastyki mózgu. Można je wykonywać nawet w pozycji siedzącej, a przebywające z nami osoby nawet nie wiedzą, że „coś ćwiczymy”. Ćwiczenie to polega na skrzyżowaniu nóg w kostkach. Następnie krzyżujemy ręce, dłonie łączymy razem i odwracamy. Aby prawidłowo wykonać to ćwiczenie, najpierw należy wyprostować przed sobą ramiona, następnie przenieść jedną rękę przed drugą, łącząc wewnętrzne strony kciukami do dołu i zamknąć je splecionymi palcami. Następnie należy przetoczyć zamknięte ręce do dołu i w stronę ciał tak, aby spoczęły na klatce piersiowej z łokciami skierowanymi w dół. Ćwiczenie to także aktywizuje duże połacie kory mózgowej. Ważne jest, by w czasie jego wykonywania położyć język na podniebieniu. Głęboko oddychamy. Oczy zamknięte. Odprężamy się. Pozycja Dennisona zwykle daje efekt natychmiastowy. To jedno z tych ćwiczeń, które doskonale pokazuje, jak niewielka zmiana może dać niewielkie korzyści. To pozycja uspokajająca, tonizująca, obiektywizująca nasze myślenie. Powoduje „rozjaśnienie w głowie”. Zmniejsza wydzielanie adrenaliny i niepostrzeżenie pacyfikuje największe emocje. Przyjmując pozycję Dennisona, już po dwóch minutach jesteśmy w stanie lepiej ocenić własny punkt widzenia, jak również punkt widzenia innej osoby. Wykonujemy je przez 5-10 minut dwa razy dziennie.

III zestaw – ćwiczenia wydłużające.

Sowa – ćwiczenie to poprawia pamięć, doskonali dialog wewnętrzny, pomaga dobrze rozumieć komunikaty docierające z zewnątrz i wzmaga matematyczną pamięć. Jedną ręką chwytamy mocno mięśnie barku, głowę powoli odwracamy w lewo, a potem cały czas trzymając podbródek prosto – w prawo. Głową sięgamy maksymalnie w prawo i lewo, aby rozluźnić mięśnie szyjne. Robimy wdech, gdy głowa znajduje się w skrajnym położeniu – tu gdzie ręka trzyma ramię – a wydech w czasie obrotu głowy w stronę przeciwną.

Zginanie stopy – ćwiczenie to pomaga w integracji przednich i tylnych partii mózgu. Poprawia też umiejętność słuchania czytanego tekstu ze zrozumieniem. Rozwija wyraźną mowę, twórcze pisanie. Siadamy, zginamy nogę w kolanie i kładziemy ja na udzie drugiej nogi, tak by kostka dotykała uda. Końcami palców chwytamy podstawę i miejsce mocowania mięśni podudzia, a następnie zginamy i prostujemy stopę. Ćwiczenie powtarzamy z druga nogą.

Literatura:

Dr Carla Hannaford - „Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł, Podstawy kinezjologii edukacyjnej”

    Opracowała: Halina Domaszewska