I. Główne zagadnienia zajęć
Świat współczesny jest pełen nierozwiązanych konfliktów, które się nasilają. Samo ujawnienie konfliktu świadczy o poczuciu wolności, o aspiracjach i dążeniach, ale też umożliwia zmianę sytuacji na lepszą. Stanie się to wówczas, kiedy ludzie nauczą się rozwiązywać konflikty, a nie podsycać je przez uznanie tylko swoich racji, wymuszenie swego zwycięstwa siłą, tłumienie przez milczenie, czy nie poruszanie spraw trudnych.
Obie strony konfliktu powinny przyjąć, że każdy uczestnik sporu ma swoje, choćby subiektywne, racje. Winny je szanować, szukając kompromisu, a nie pognębienia drugiego.
Uczestnicy konfliktu powinni sobie uświadomić, o co im chodzi, jasno to przedstawić i uważnie wysłuchać drugą stronę, a następnie wspólnie szukać najlepszego rozwiązania.
W ten sposób strony mają okazję przedstawić swoje stanowisko, dowiedzieć się czego nowego o drugiej stronie i wspólnie znaleć kompromis.
Wspólne szukanie pozytywnego rozwiązania nikogo nie niszczy, nie burzy relacji lecz wzbogaca kontakty międzyludzkie.
Takiego sposobu rozwiązywania konfliktów można się nauczyć. Umiejętnoć ta przydaje się w aktualnym życiu rodzinnym i szkolnym, a w przyszłoci we wszystkich sytuacjach życiowych, takich jak małżeństwo, praca zawodowa, działalność polityczna.
II. Cele operacyjne
Po zakończeniu zajęć uczeń powinien:
zrozumieć, że - konflikty nierozwiązywalne przynoszą zło, krzywdę,
- konflikty rozwiązywane w niewłaściwy sposób zaogniają konflikt,
- nasze wady mogą być przyczyną konfliktów
poznać - przyczyny powstawania konfliktów, ich skutki oraz sposoby
rozwiązywania
ocenić - swoje postępowanie w relacjach z innymi,
- sposoby rozwiązywania konfliktów: kompromis, współpracę
- iż to, co ułatwia rozwiązywanie konfliktów to są zalety, a to co utrudnia to
wady.
wiedzieć - co utrudnia, a co ułatwia rozwiązanie konfliktu,
- co to są strony konfliktu,
- jakie są etapy rozwiązywania konfliktu
wyjaśnić - znaczenia słów : konflikt, dominacja, kompromis, consensus, empatia.
III. Uwagi dotyczące realizacji zajęć
Na realizację tego tematu należy przeznaczyć dwie godziny lekcyjne (90 min.)
Pełniejszej realizacji sprzyjać będzie odpowiednie ustawienie stolików i krzeseł, np. w podkowę.
IV. Środki dydaktyczne:
- plansza Sposoby rozwiązywania konfliktów (w załączeniu do scenariusza),
- 5 dużych arkuszy papieru albo brystolu,
- 6 grubych, kolorowych mazaków,
- tama do przyklejenia plansz (jeśli zajęcia realizowane są w sali bez tablicy, dodać
jeden duży arkusz brystolu i na nim umieścić to, co w scenariuszu zapisuje nauczyciel
na tablicy).
V. Nowe pojęcia: consensus, empatia, strony konfliktu, kompromis.
VI. Przebieg zajęć nt. Czym jest konflikt?
1. Wprowadzenie:
a) przywitanie się,
b) podanie tematu Czym są konflikty?,
c) postawienie problemu (podkreślenie powszechnoci zjawiska konfliktów i znaczenie umiejętnoci ich rozwiązywania).
2. Rozwinięcie:
a) ustalenie, czym jest konflikt co to jest konflikt? Opiszcie własnymi słowami.
Podane wypowiedzi uczniów nauczyciel zapisuje na tablicy (przykłady wypowiedzi, trudna sytuacja, niezgodnoć interesów, spór, brak porozumienia, kłótnia, różnica zdań itp.)
b) strony konfliktu, przyczyny, skutki ich nierozwiązywania.
Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy (uczniowie częstują się cukierkami w trzech kolorach, każdy kolor tworzy grupę). Każda grupa otrzymuje duży arkusz papieru albo brystolu i grube mazaki.
Korzystając z własnego doświadczenia uczniowie pracują nad następującymi problemami:
Grupa I - Kogo dotyczy konflikt? (strony konfliktu np. koledzy, rodzeństwo, rodzice, dzieci, nauczyciele, uczniowie, państwa)
Grupa II - Skąd się biorą konflikty? (przyczyny np. egoizm, chciwość, sprzeczność poglądów, zazdrość, złośliwość, nietolerancja)
Grupa III - Skutki braku umiejętności rozwiązywania konfliktów (np. złość, rozwód, podziały, wojny itp.)
W czasie pracy grup nauczyciel czuwa nad całością, ukierunkowuje.
Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup wieszają powstałe w ten sposób plansze w widocznym miejscu i omawiają je.
a) Nauczyciel, nawiązując do treści plansz i relacji przedstawicieli, ponownie nawiązuje do powszechnoci zjawiska konfliktów i zwraca uwagę na groźne skutki braku ich rozwiązywania. Szczególnie podkreśla przyczyny, wskazując, iż to są ludzkie wady, z którymi ,patrząc na groźne skutki konfliktów, należałoby się zmierzyć, pracując nad własnym charakterem.
b) Czynniki utrudniające i ułatwiające rozwiązanie konfliktu
- Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy (odliczanie do dwóch, 1- tworzą grupę pierwszą, 2 tworzą grupę drugą), rozdaje grube mazaki i arkusze papieru czy brystolu
I grupa II grupa
Co utrudnia rozwiązanie Co ułatwia rozwiązanie
konfliktu ? - konfliktu ? +
np. upór np. wczuwanie się w sytuację innych
żarty (nauczyciel uzupełnia-empatia)
brak szczerości tolerancja
zarozumiałość dążenie do zgody
uprzedzenia uprzejmość
chęć dominacji za wszelką cenę dobra wola
brak przemyślenia sytuacji dialog
kultura osobista
pogodzenie się z rzeczywistością
Powstałe w ten sposób plansze przedstawiciele grup wieszają w widocznym miejscu, a następnie relacjonują pracę kolegów i własną. Nauczyciel wyjaśnia (np. słowo empatia), uzupełnia bądź podkreśla niektóre wypowiedzi, czuwając nad ich merytoryczną poprawnością.
1. Zakończenie
Podsumowanie zajęć (zaznaczyć, iż dalsza część wiedzy i umiejętności dotyczących rozwiązywania konfliktów zostanie zrealizowana na następnych zajęciach).
Praca domowa Nauczyciel rozdaje małe kartki i prosi o krótką, anonimową wypowiedź np. Z kim i o co mają największe konflikty ludzie w Twoim wieku?
Temat: Jak rozwiązywać konflikty?
Wprowadzenie nawiązanie do poprzedniego spotkania, podanie tematu lekcji.
Rozwinięcie
a) analiza powiększonej planszy pt. Sposoby rozwiązywania konfliktów,
zwrócenie uwagi na punkty 1 dominacja
2 podporządkowanie
3 kompromis
pytanie Czy takie sposoby rozwiązania zadawalają obie strony?
pytanie Jak to wygląda w punktach 4 kompromis
5 - współpraca
pytanie Co jest pozytywnym sposobem rozwiązania konfliktu?
b) Zebranie kartek z pracą domową i wyodrębnienie przy pomocy uczniów obszarów najczęstszych konfliktów np.
- z rodzeństwem o przedmioty, pierwszeństwo
- z nauczycielami o stopnie
- z rodzicami o porządek w domu
- z sympatią o zasady savoir-vivre,u
(przykłady konfliktów różnią się w zależnoci od wieku)
c) Z obszaru z największą liczbą kartek nauczyciel wybiera przykład konfliktu tak, aby był typowy, prawdziwy, oraz nie dotyczył nikogo z obecnych.
Ochotnicy odgrywają scenkę przedstawiającą konflikt i zanim pokażą jego rozwiązanie, nauczyciel zadaje pytania pomocnicze, które pomogą stronom w rozwiązaniu konfliktu. Zapisuje to na tablicy, pomaga w rozwiązaniu konfliktu.
Pytania Co jest dla Was ważne? Jaki jest Wasz interes w tym konflikcie?
I etap
Interesy (uświadomienie sobie, co jest dla mnie ważne, poznanie interesu drugiej strony)
- interes określisz, jeli nie potrafisz zadać więcej pytań dlaczego?
II etap
Kwestie (określamy fragmenty problemu np. finanse, miejsce, termin itp.)
III etap Propozycje (obu stron ) burza mózgów
IV etap
Kompromis albo consensus (ustąpienie, rezygnacja z części własnego pomysłu i zgoda na co)
a) Klasę dzielimy na 4 grupy, każda grupa przedstawia problem z innego obszaru i jego rozwiązanie, korzystając z plansz pomocniczych Co utrudnia rozwiązanie konfliktu, Co ułatwia rozwiązanie konfliktu, zapisu na tablicy Sposoby rozwiązywania konfliktów oraz Kolejne etapy rozwiązywania konfliktu. Wcześniej należy przypomnieć i czynić to w trakcie, iż nie chodzi o odegranie kłótni, lecz próby takiego rozmawiania, które doprowadzi do zgody, bez krzywdy dla której ze stron.
3. Zakończenie:
Nauczyciel podsumowuje najważniejsze problemy z obu lekcji. Można zaproponować, że gdyby w klasie wynikł rzeczywisty konflikt, zostanie wspólnie rozwiązany, zgodnie z nabytą wiedzą i umiejętnościami (trzeba zachować plansze).
Informacja zwrotna dla nauczyciela
Zadaje on pytania uczestnikom zajęć i prosi, by odpowiedzieli liczbą podniesionych palców
Odpowiedzi twierdzące pięć palców metoda pięciu palców.
Im więcej wątpliwoci i przeczeń tym palców mniej.
1. Czy uważasz zajęcia za interesujące?
2. Czy poruszane zagadnienia były dla Ciebie nowe?
3. Czy cel zajęć jest dla Ciebie jasny?
4. Czy w wyniku zajęć zdobyłeś wiedzę i umiejętnoci, które ułatwią Ci życie?
VI. Literatura pomocnicza dla prowadzącego:
1. Dana D., Rozwiązywanie konfliktów, Warszawa 1993
2. Fischer R., Ury W., Dochodząc do tak, Warszawa 1991
3. Gordon T. Wychowanie bez porażek
4. Grzesiuk L., Trzebińska E., Jak ludzie porozumiewają się? Warszawa 1978
Plansza Sposoby rozwiązywania konfliktów
1. Dominacja - rywalizacja, walka, dążenie do osiągnięcia swoich celów nie licząc się z interesem drugiej strony. Aby wygrać, używa się perswazji, presji i przemocy.
2. Podporządkowanie - ustępstwo, uległość, ugodowość, porozumienie za wszelką cenę. Strona rezygnuje z realizacji swoich celów, akceptując wygraną przeciwnika.
3. Unikanie - wycofanie się, rezygnacja z jakiegokolwiek działania licząc na wygaśnięcie konfliktu, który najczęściej pozostaje jednak nierozwiązany
4. Kompromis - rezygnacja z części własnych celów, ambicji, dążeń w zamian za podobną rezygnację drugiej strony.
5. Współpraca - wspólne rozwiązywanie problemu, partnerskie współdziałanie w poszukiwaniu rozwiązań satysfakcjonujących obie strony.
Opracowała: mgr Janina Dybikowska